Na polskim rynku można znaleźć wiele różnych preparatów probiotycznych, które dopuszczone są do sprzedaży jako suplementy diety, leki, środki spożywcze, a także wyroby medyczne. Mnogość form rejestracji probiotyków może być niezrozumiała dla potencjalnego pacjenta, który może nie znać definicji poszczególnych typów produktów, dlatego celem niniejszego artykuły jest wskazanie, jak wybrać probiotyk idealny. Zgodnie z obowiązującą nomenklaturą Prawa Farmaceutycznego leki to substancje, które mają właściwości zapobiegania lub leczenia chorób oraz modyfikacji funkcji fizjologicznych [1]. Natomiast suplementy diety to - zgodnie z definicją zawartą w ustawie o Bezpieczeństwie żywności i żywienia - rodzaj żywności, której celem jest uzupełnienie normalnej diety, zawierającej skoncentrowane ilości witamin, składników mineralnych lub innych substancji, które wykazują efekt odżywczy lub inny fizjologiczny [2]. Warto podkreślić, że składniki leku i suplementu diety mogą być takie same.

Co więcej - nawet dawka tego składnika może być w obu produktach jednakowa. To sprawia, że lek i suplement diety mogą być ze sobą mylone. Czym więc się od siebie różnią? Po pierwsze, tak jak już zostało to wspomniane - celem, w jakim je spożywamy. Po drugie - obostrzeniami prawa, znacznie surowszymi dla leku, które definiują:

·        drogę wprowadzenia leku na rynek (co zatwierdza Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych),

·        konieczność stałej kontroli leku (zarówno przed wprowadzeniem leku na rynek, jak i w stałym jego obrocie podlega on kontroli Głównego Inspektora Farmaceutycznego),

·        sposób reklamowania leków (który musi być zgodny z udowodnionym działaniem leku [1]).

Oczywiście suplementy diety również podlegają kontroli, którą w tym przypadku sprawuje Główny Inspektorat Sanitarny, ale jest to kontrola bezpieczeństwa, a nie jakości. Tu należy zauważyć, że większość zarejestrowanych w Polsce probiotyków dopuszczonych jest do obrotu jako suplementy diety, dlatego, że dla producentów jest to tańsza, szybsza i wygodniejsza ścieżka. W konsekwencji na rynek trafia mnóstwo preparatów probiotycznych, a pacjent nie wie, który z nich jest wart rekomendacji. Jak więc wybrać dobry suplement diety zawierający probiotyki?

Odpowiadając na to pytanie, warto przypomnieć sobie definicję probiotyku, która mówi, że to żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiednich ilościach, wywołują efekt zdrowotny [3]. Dlatego idealny probiotyk powinien mieć:

·        określoną datę ważności, a wraz z nią podaną minimalną ilość drobnoustrojów, które pozostaną żywe przez cały okres przydatności do spożycia,

·        uszczegółowiony skład, z podaniem nie tylko gatunku, ale przede wszystkim szczepu! (prawidłowy zapis to np. Lactobacillus casei PXN® 37™),

·        tak dobrany skład, aby możliwe było osiągnięcie efektu zdrowotnego [4].

Tu warto zwrócić uwagę, że ten korzystny efekt zdrowotny czasami łatwiejszy jest do osiągnięcia przy stosowaniu preparatów wieloszczepowych. Nie można jednak tworzyć tego typu preparatów samemu np. poprzez przyjmowanie trzech różnych szczepów probiotyków (pochodzących z trzech różnych preparatów) w tym samym momencie. Ponieważ nawet jeśli te trzy szczepy mają udowodnione działanie zapobiegania/łagodzenia objawów tej samej jednostki chorobowej, to wcale nie oznacza, że działają one synergistycznie (wręcz przeciwnie! - poszczególne szczepy mogą się wzajemnie zwalczać) [5]. Stąd bardziej wskazane wydaje się zaufanie producentom, którzy są w stanie dobrać w jednym preparacie np. 14 różnych szczepów!

Co więcej - producenci coraz bardziej pomagają nam osiągnąć korzystny efekt zdrowotny poprzez łączenie szczepów probiotycznych z substancjami czynnymi, które przyczyniają się do poprawy stanu zdrowia pacjenta. Przykładem tego typu preparatów może być preparat przeznaczony dla osób cierpiących na migrenę, w którym oprócz szczepów probiotycznych (14 różnych szczepów, wśród nich te udokumentowanym działaniu na oś mózgowo-jelitową takich jak: Lactobacillus helveticus PXN® 45™ oraz Bifidobacterium longum PXN® 30™), obecna jest również witamina B6 i magnez, które dodatkowo wspierają pracę układu nerwowego, przyczyniają się do poprawy nastroju oraz wrażliwości emocjonalnej [6].

Istotne wydaje się również uświadamianie pacjentowi, że nie każdy probiotyk i nie każdy szczep przyniesie efekt zdrowotny, którego się spodziewa. Ważne jest, aby dobrać preparat do swoich potrzeb. Nawet jeśli dany szczep bakteryjny cieszy się dużą popularnością, ma udokumentowane działanie w leczeniu danej jednostki chorobowej, napisano o nim wiele publikacji, to wcale nie musi mu pomóc, jeśli jego problem chorobowy jest zupełnie inny. Stąd, kierując się rekomendacjami, warto wybrać:

·        preparat oparty o Saccharomyces boulardii CNCM I-3799 w celu skrócenia czasu trwania biegunki ostrej u dzieci [7],

·        preparat zawierający Bacillus subtilis PXN® 21® (dodatkowo wzbogacony w cynk oraz ekstrakt z winogron i dzikiej borówki), aby wspierać funkcje kognitywne i działać prewencyjnie w kierunku chorób o podłożu neurodegeneracyjnym [8],

·        probiotyk zawierający Lactobacillus acidophilus PXN® 35TM i Lactobacillus plantarum PXN® 47TM (czyli szczepy, które znacząco hamują wzrost E. coli oraz E. faecalis), aby zapobiegać nawracającym zakażeniom dolnych dróg moczowych,

·        preparaty wieloszczepowe (Lactobacillus case i PXN® 37TM, Lactobacillus plantarum PXN® 4 7TM, Lactobacillus rhamno-sus PXN® 54 TM , Bacillus subtilis PXN® 21 ®, Bifidobacte-rium bifidum PXN® 23TM, Bifidobacterium breve PXN® 25, Bifidobacterium longum PXN® 30 TM, Lactobacillus acido-philus PXN® 35, Lactococcus lactis ssp. lactis PXN® 63TM, Streptococcus thermophilus PXN® 66 TM , Bifidobacterium infantis PXN® 27, Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus PXN® 39 TM, Lactobacillus helveticus PXN® 45 TM, Lactobacillus salivarius PXN® 57™ ") dla pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego, których przyjmowanie przyczynia się do poprawy komfortu brzusznego oraz spadku nasilenia bólu i wzdęć brzucha, a także liczby wypróżnień [ 9].

Podsumowując, należy podkreślić, że wśród całej gamy produktów probiotycznych dostępnych na rynku warto wybierać te sprawdzone, których data trwałości, żywotności szczepów oraz skład są ściśle określone i wskazane do stosowania w określonych jednostkach chorobowych.

Bibliografia
1. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne. (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2301 z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz.1448 z późn. zm.).
3. Hill C., Guarner F., Reid G., Gibson G.R., Merenstein D.J., Pot B., Morelli L., Ca-nani R.B., Flint H.J., Salminen S., Calder P.C., Sanders M.E., Expert consensus document. The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2014;11(8):506-14.
4. Czerwionka-Szaflarska M, Romańczuk B. When should probiotics be recommen-ded? Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2009: 142-14 7.
5. Gałecka M., Basińska A.M., Bartnicka A., Probiotyki - implikacje w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej 2018;12(5):170-182.
6. Baiao R., Capitiio L.P., Higgins C., Browning M., Harmer C.J., Burnet P.W.J., Multispecies probiotic administration reduces emotional salience and improves mood in subjects with moderate depression: a randomised, double-blind, place-bo-controlled study. Psychol Med. 2023;53(8):3437-3447.
7. Mourey F., Sureja V., Kheni D., Shah P., Parikh D., Upadhyay U., Satia M., Shah D., Troise C., Decherf A., A Multicenter, Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Trial of Saccharomyces boulardii in Infants and Children With Acute Diarrhea. Pediatr Infect Dis). 2020;39(11):e347-e351.
8. Goya M.E., Xue F., Sampedro-Torres-Quevedo C., Arnaouteli S., Riquelme-Do-minguez L., Romanowski A., Brydon )., Ball K.L., Stanley-Wall N.R., Doitsidou M., Probiotic Bacillus subtilis Protects against a-Synuclein Aggregation in C. ele-gans. Cell Rep. 2020;30(2):367-380.e7.
9. Ishaque S.M., Khosruzzaman S.M., Ahmed D.S., Sah M.P., A randomized place-bo-controlled clinical trial of a multi-strain probiotic formulation (Bio-Kult•) in the management of diarrhea-predominant irritable howei syndrome. BMC Ga-stroenterol. 2018;18(1):71.